KHOA KHOA HỌC XÃ HỘI - CHẶNG ĐƯỜNG 15 NĂM

Ngày 24/9/1997, trường đại học đầu tiên của xứ Thanh mang niên hiệu Đức vua Lê Thánh Tông - một trong những vị vua anh minh nhất trong lịch sử chế độ phong kiến Việt nam - Đại học Hồng Đức ra đời. Đây là niềm tự hào, mong đợi bao năm của Đảng bộ, nhân dân các dân tộc tỉnh Thanh Hóa.

 Là trường đại học đầu tiên theo mô hình trực thuộc địa phương của cả nước, đóng trên địa bàn của một tỉnh rộng lớn, đông dân, với gần 4 triệu người, có truyền thống lịch sử, văn hóa, truyền thống hiếu học, khoa bảng lâu đời, trường Đại học Hồng Đức nhanh chóng trở thành một trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học, trung tâm văn hóa lớn nhất của xứ Thanh và đến nay thực sự trở thành cánh chim đầu đàn trong số gần 40 trường đại học địa phương, từng bước vươn lên sánh vai với các trường đại học lớn trong cả nước.

Cùng với sự ra đời và phát triển của trường Đại học Hồng Đức, khoa Khoa học xã hội (KHXH)- một trong những khoa đào tạo lớn nhất của Nhà trường đến nay cũng tròn 15 tuổi.

15 năm đối với sự phát triển của một khoa đào tạo đại học chưa phải là dài, nhưng với sự nỗ lực cố gắng, các thế hệ thầy và trò khoa KHXH đã đạt được những thành tựu đáng tự hào. Những thành tựu đó, trước hết phải kể từ truyền thống lịch sử đào tạo giáo viên THCS các ngành Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý của khoa gần nửa thế kỷ trước

1. Khoa Khoa học Xã hội và truyền thống gần nửa thế kỷ đào tạo giáo viên THCS các ngành Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý

Những năm tháng kháng chiến chống Mỹ ác liệt, gian khổ, sự nghiệp giáo dục của đất nước nói chung, Thanh Hóa nói riêng vẫn được duy trì, giữ vững. Nhu cầu giáo viên THCS của các huyện, thị rất lớn, nên có nhiều hệ đào tạo giáo viên THCS Ngữ văn - Lịch sử - Địa lý, như hệ cấp tốc (6 tháng, 9 tháng), hệ 9 + 2, 7+ 3 miền xuôi, 7 + 3 miền núi, 10 + 1, 10 + 3 Xã hội. Trường Sư phạm 10 + 3 Thanh Hóa thời bấy giờ là một trong những trung tâm đào tạo giáo viên lớn, có uy tín nhất tỉnh và khu vực. Với 7 khóa 10 + 3, và các hệ đào tạo ngắn hạn trên của Khoa và Nhà trường đã đáp ứng kịp thời lực lượng lớn giáo viên THCS các môn xã hội cho ngành giáo dục của Tỉnh.

Sau giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, nền giáo dục đại học, cao đẳng Việt Nam bước sang thời kỳ phát triển mới. Hầu hết các tỉnh đều thành lập trường CĐSP. Năm 1978, trường Sư phạm 10+3 Thanh Hóa được nâng cấp thành trường CĐSP Thanh Hóa. Khoa Văn - Sử cũng được hình thành và là một trong những khoa lớn của Trường. Ngoài các tổ Ngữ văn, Lịch sử, khoa còn có tổ Ngoại ngữ (tiếng Nga và tiếng Anh). Cuối năm 1992, tổ Địa lý (từ khoa Hóa – Sinh - Địa) nhập về, tổ Ngoại ngữ tách thành khoa Ngoại ngữ, khoa Văn - Sử đổi thành khoa Xã hội.

Những năm cuối thập niên 80, đầu 90 của thế kỷ XX, Trường CĐSP Thanh Hóa là một trong những trường CĐSP bề thế cả về quy mô đội ngũ GV, số lượng SV và chất lượng đào tạo. Trường có cả khoa đào tạo đại học đại cương, đã từng chủ trì biên soạn giáo trình CĐSP chung cho các trường CĐSP cả nước, đã từng thực hiện các chương trình NCKH lớn của tỉnh như“Nghiên cứu danh nhân Thanh Hóa”…Cùng với nhà trường, vượt qua những khó khăn của cuộc sống, những thay đổi của nhu cầu đào tạo, có lúc phải cho SV ra trường sớm 1 năm, có lúc phải đào tạo tại các huyện, lại có lúc phải tạm dừng tuyển sinh… khoa Xã hội vẫn không ngừng lớn mạnh.  Đội ngũ GV liên tục được tăng cường. Đầu năm học 1997-1998, năm học cuối cùng của trường CĐSP Thanh Hóa, trong hơn 40 GV của khoa, đã có 01 TS, 17 ThS. Số lượng SV những năm cao điểm lên tới hàng nghìn SV.

Sau gần 20 năm, khoa Văn- Sử, khoa Xã hội, trường CĐSP Thanh Hóa đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình. Với 23 khóa đào tạo hệ CĐSP, có lúc là ban Văn - Sử, Văn - Chính trị, Văn - Giáo dục công dân, Văn - Kỹ thuật, Văn - Anh văn…, rồi Sử - Chính trị, Sử - Giáo dục công dân, Sử - Địa, Địa - Sử, Địa - Giáo dục công dân, hàng chục nghìn giáo viên các môn KHXH đã trưởng thành từ chiếc nôi sư phạm này. Nhiều thầy cô giáo trở thành Trưởng, Phó các ban, ngành cấp tỉnh, cấp huyện, là cán bộ quản lý giáo dục các huyện thị, các trường THCS, là giáo viên giỏi cấp tỉnh, là nhà giáo ưu tú…

Chặng đường gần nửa thế kỷ, từ các hệ đào tạo giáo viên ngắn hạn, đến 10+3, rồi CĐSP, từ khoa Văn - Sử đến khoa  Xã hội, đã tạo dựng, bồi đắp cho khoa truyền thống đào tạo giáo viên THCS. Đây cũng chính là nền tảng vững chắc để khoa vững bước sang trang sử mới - khoa đào tạo đại học và sau đại học sau này.

2. Khoa Khoa học Xã hội - 15 năm xây dựng và phát triển (1997-2012)

Được thành lập từ khoa Xã hội của trường Cao đẳng Sư phạm Thanh Hóa, phát huy truyền thống đào tạo giáo viên gần nửa thế kỷ, 15 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường, sự giúp đỡ, hợp tác của các đơn vị trong và ngoài trường, sự nỗ lực phấn đấu của tập thể các thế hệ Thầy Cô giáo và SV, khoa KHXH đã đạt được những thành tựu quan trọng trên các mặt chủ yếu sau:

2.1. Công tác đào tạo phát triển vững chắc

Ngay từ năm học đầu tiên sau khi thành lập 1998-1999, thực hiện chủ trương của Nhà trường là giảm dần các bậc cao đẳng, trung học, tăng bậc đại học, Khoa đã tích cực nghiên cứu xây dựng chương trình, biên soạn bài giảng, giáo trình, chuẩn bị đội ngũ giảng viên và được chọn là đơn vị tổ chức đào tạo ngành đại học đầu tiên: Đại học sư phạm (ĐHSP) Ngữ văn. Năm học sau đó, Khoa đã tổ chức đào tạo đủ 3 ngành ĐHSP Ngữ văn, ĐHSP Lịch sử, ĐHSP Địa lý, cả hệ chính quy và hệ vừa làm vừa học, hàng năm cung cấp cho ngành giáo dục của Tỉnh hàng trăm giáo viên có trình độ đại học chính quy và hàng trăm GV THCS được đào tạo liên thông, nâng cao trình độ từ bậc cao đẳng lên đại học.

Về chất lượng đào tạo, giáo sinh các ngành KHXH được các trường THCS và THPT đánh giá có trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp tương tương các trung tâm Sư phạm lớn của cả nước. Từ năm học 2002-2003, khi nhu cầu đào tạo giáo viên của Thanh Hoá giảm mạnh, khoa KHXH đã nhanh chóng nghiên cứu chương trình, thị trường, chuyển đổi một cách vững chắc sang đào tạo các ngành cử nhân khoa học. Đến nay, khoa đã đào tạo được nhiều khóa đại học Ngữ văn, Văn học, đại học Lịch sử (Định hướng quản lý di tích danh thắng, đại học Địa lý (định hướng Quản lý Tài nguyên môi trường) đại học Việt Nam học (định hướng Hướng dẫn viên Du lịch), đại học Xã hội học (định hướng Công tác xã hội), hệ chính quy. Liên tục 7 năm, từ 2005 đến nay, mỗi năm khoa tuyển sinh gần 500 sinh viên chính quy và gần 300 sinh viên hệ vừa làm vừa học của 8 ngành đào tạo nêu trên, đưa tổng số sinh viên của khoa lên hơn 2000, trở thành một trong 2 khoa có số lượng sinh viên đông nhất trường. Nguồn tuyển sinh cũng đã được mở rộng. Bên cạnh sinh viên là con em người Thanh Hoá, từ năm học 2002-2003, mỗi lớp có hàng chục sinh viên các tỉnh từ Quảng Bình trở ra.

Năm học 2008-2009 đánh dấu bước phát triển nhảy vọt trong công tác đào tạo, Khoa KHXH được giao nhiệm vụ đào tạo bậc Thạc sĩ đầu tiên: chuyên ngành Ngôn ngữ Việt Nam. Đến nay, khoa đã và đang tổ chức đào tạo 3 chuyên ngành Thạc sĩ: Ngôn ngữ Việt Nam, Văn học Việt Nam,  Lý luận và phương pháp dạy học Văn – tiếng Việt. Năm học tới, Khoa sẽ hoàn thành đề án mở chuyên ngành Thạc sĩ Lịch sử Việt Nam, với số học viên từ 15-20 mỗi chuyên ngành/năm.

Thực hiện Hiệp định hợp tác giữa 2 tỉnh Thanh Hóa và Hủa phăn (nước CHDCND Lào), từ cuối năm 2011, khoa KHXH bắt đầu đảm nhận nhiệm vụ quốc tế mới - giảng dạy tiếng Việt cho học sinh Lào tại thị xã Sầm Nưa (Hủa phăn) trong thời gian 1 năm, trước khi các em trở thành sinh viên trường Đại học Hồng Đức. Từ năm học 2010-2011, mỗi năm có hàng chục SV Lào theo học các ngành đào tạo đại học của Khoa.

Từ năm học 2008-2009 đến nay, khoa đã thực hiện lộ trình chuyển đổi phương thức đào tạo từ niên chế sang hệ thống tín chỉ. Năm học 2011-2012, khóa SV đầu tiên đã tốt nghiệp theo phương thức đào tạo này. Chất lượng toàn diện của SV đã được nâng lên một bước, được xã hội chấp nhận. Qua điều tra các năm gần đây, gần 70 % SV đã có việc làm sau 6 tháng tốt nghiệp.

Như vậy, từ một khoa đào tạo giáo viên THCS Văn, Sử, Địa của trường CĐSP, trải qua 15 năm xây dựng, công tác đào tạo của khoa không ngừng được mở rộng về quy mô ngành nghề và bậc đào tạo. Với đội ngũ giảng viên 74 người/trên 2000 SV, hiện tại, Khoa đang tổ chức đào tạo 3 chuyên ngành ThS, 8 ngành đại học, 4 ngành cao đẳng, nhiệm vụ đào tạo của Khoa gần như của một trường đại học KHXH&NV thu nhỏ.

2.2. Công tác nghiên cứu khoa học có những bứt phá mạnh mẽ

NCKH là một trong hai nhiệm vụ chính, quan trọng của một trường đại học, một khoa đào tạo, một giảng viên. Ngay từ năm học đầu tiên, bên cạnh nhiệm vụ đào tạo, Khoa đã chú trọng tổ chức các hoạt động NCKH, phát huy tiềm năng đội ngũ GV, điều kiện của địa phương, một tỉnh có truyền thống lịch sử - văn hóa hàng nghìn năm. Hoạt động NCKH được triển khai theo nhiều hướng, với mục tiêu chủ yếu là: nghiên cứu để nâng cao chất lượng giảng dạy; phục vụ các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của tỉnh; xây dựng và phát triển đội ngũ… Từ khi Tỉnh thực hiện cơ chế mở rộng tuyển chọn các nhiệm vụ khoa học cấp Tỉnh (năm 2003) và Bộ cho phép nhà trường đăng ký, tuyển chọn đề tài cấp Bộ (2009) đến nay, cán bộ, giảng viên của khoa đã được tuyển chọn, chủ trì thực hiện 8 đề tài, nhiệm vụ khoa học lớn cấp tỉnh, 6 cấp Bộ.

Hằng năm, cán bộ, giảng viên trong khoa thực hiện từ 10-12 đề tài cấp trường, hướng dẫn 20-25 đề tài khoa học của sinh viên. Liên tục trong 5 năm gần đây, SV của khoa đều đạt giải chính thức SV nghiên cứu khoa học cấp Bộ, giải Tài năng KH&CN trẻ cấp Bộ.

Cán bộ, giảng viên của khoa, hằng năm cũng đã công bố từ 40-60 các công trình nghiên cứu trên các tạp chí khoa học chuyên ngành của các trường đại học và các viện nghiên cứu trong cả nước. Trong 2 số chuyên đề hằng năm của Tạp chí khoa học trường đại học Hồng Đức - Khoa học xã hội và nhân văn, Khoa học Giáo dục và quản lý, bài viết của cán bộ, GV khoa KHXH đóng vai trò nòng cốt. 18 số Tập san “Khoa học xã hội nhân văn và nhà trường” (Khi chưa có Tạp chí khoa học của nhà trường) đã phát hành, được đông đảo cán bộ, giảng viên, sinh viên và bạn đọc trong, ngoài trường đón nhận, thực sự trở thành diễn đàn sinh hoạt học thuật bổ ích, chắp cánh cho nhiều giảng viên trẻ vững bước trên con đường khoa học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và quảng bá cho thương hiệu, hình ảnh của Khoa và Nhà trường.

 Khoa đã chủ trì và đóng vai trò nòng cốt trong hàng chục hội thảo khoa học cấp trường, liên trường, quốc gia, tiêu biểu như các hội thảo: “Hoàng đế Lê Thánh Tông” (2002), “50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ” (2004), “Tố Hữu- Thơ ca và cách mạng” (2005) “Thanh Hoá trong cuộc kháng chiến chống Mỹ” (2005), “Quốc triều hình luật - Giá trị lịch sử và đương đại”(2007), “Thanh Hóa với 1000 năm Thăng Long- Hà Nội” (2010)....

Hơn 30 giáo trình, tài liệu tham khảo do cán bộ, giảng viên của khoa chủ biên, hoặc tham gia biên soạn, đã được các nhà xuất bản Trung ương như NXB Chính trị - Quốc gia, Giáo dục, Khoa học xã hội, Đại học sư phạm Hà Nội... xuất bản. Đặc biệt, nhiều cán bộ, giảng viên của khoa đã được tuyển chọn biên soạn các giáo trình đào tạo đại học và cao đẳng cho các dự ánPhát triển giáo viên tiểu học, Đào tạo giáo viên THCS, Đào tạo giáo viên THPT…Nhiều giảng viên của khoa là hội viên hội Văn học - Nghệ thuật, hội Sử học, hội Văn nghệ dân gian, hội Dân tộc học và nhân học Việt Nam và Thanh Hoá. Một số chương trình khoa học lớn của tỉnh như biên soạn Địa chí Thanh Hoá tập 1, 2, 3 đều có sự đóng góp đáng kể của một số cán bộ, giảng viên khoa KHXH…

Có thể nói, trong những năm gần đây, khoa KHXH luôn là đơn vị dẫn đầu, đạt nhiều thành tích xuất sắc về công tác nghiên cứu khoa học trong trường, đang dần khẳng định là một trong những trung tâm nghiên cứu KHXH&NV lớn, có uy tín trong Tỉnh.

2.3. Đội ngũ giảng viên lớn mạnh nhanh chóng về mọi mặt

Việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ, nhất là đội ngũ giảng viên đóng vai trò quyết định chất lượng đào tạo và phát triển của một trường đại học. Trong 15 năm qua, khoa KHXH đã tích cực chủ động thực hiện quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ, khuyến khích giảng viên trong độ tuổi đi học nâng cao trình độ tại các trường đại học, viện nghiên cứu trung ương. Nhờ vậy, khoa KHXH đang nhanh chóng trở thành đơn vị có đội ngũ giảng viên đạt trình độ TS cao nhất trường. Nếu như năm học đầu tiên thành lập (1997-1998), khoa chỉ có 1 TS, thì đến nay (2012), trong số 75 GV của khoa đã có 1 PGS, 20 TS, 38 ThS (trong đó có 16 CBGV đang học nghiên cứu sinh trong và ngoài nước). Đội ngũ GV trẻ của khoa đã và đang tích cực chuẩn bị tiếng Anh để đi NCS và học Thạc sĩ ở nước ngoài. Hiện nay đã có 1 ThS được đào tạo từ Hoa Kỳ, 1 ThS từ Trung Quốc trở về khoa công tác, 1 GV đang NCS tại Cộng hòa Pháp, 2 GV đang học ThS tại Singapo, 1 GV học ThS tại Trung Quốc, 2 GV học ThS tại Anh, 10 GV khác đã đủ trình độ tiếng Anh quốc tế, chuẩn bị đi học NCS và Thạc sĩ tại các nước tiên tiến. Khoa cũng đã bồi dưỡng, giới thiệu cho các ban, ngành của tỉnh, Ban Giám hiệu và các đơn vị khác của nhà trường hàng chục cán bộ lãnh đạo, quản lí.

 Với những nỗ lực trên, tin rằng, đến năm 2015, khoa KHXH sẽ trở thành đơn vị đầu tiên của trường đại học Hồng Đức đạt và vượt chuẩn về trình độ đội ngũ GV theo quy định mới của Nhà nước.

2.4. Công tác tổ chức quản lý đơn vị không ngừng đổi mới

Dưới sự lãnh đạo của Chi bộ khoa với hơn 50 đảng viên, hệ thống chính trị của khoa không ngừng được củng cố vững mạnh, công tác tổ chức quản lý đơn vị không ngừng được đổi mới. Công đoàn bộ phận khoa KHXH thực sự trở thành “tổ ấm” của hơn 70 công đoàn viên, với nhiều hoạt động toàn diện, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, NCKH và quản lý đơn vị, có những đóng góp quan trọng hoạt động của công đoàn trường. Liên Chi đoàn TNCS HCM, Liên Chi hội SV khoa KHXH với lực lượng hơn 2000 đoàn viên đã có nhiều hoạt động đặc thù, thiết thực, bổ ích thực sự là nơi hội tụ ý chí, nguyện vọng của SV, liên tục giành được những thành tích xuất sắc, dẫn đầu trong phong trào tuổi trẻ nhà trường. Chi hội Cựu chiến binh của khoa với hơn 10 hội viên đã phát huy truyền thống “nhà giáo chiến sỹ”, có những đóng góp to lớn cho công tác quản lý đơn vị và các thành tích của Hội Cựu chiến binh nhà trường.

Trong hơn 3 năm qua, thực hiện Chỉ thị số 296/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về “Đổi mới quản lý giáo dục đại học giai đoạn 2010-2012”, công tác tổ chức, quản lý từ các Bộ môn, đến khoa đã có những đổi mới, phù hợp với Điều lệ trường đại học và Luật Giáo dục đại học mới. Để mỗi bộ môn thực sự là một “pháo đài” quan trọng và phù hợp với yêu cầu phát triển các ngành, chuyên ngành đào tạo, các bộ môn của Khoa đã được cơ cấu lại. Một số bộ môn mới ra đời. Các Trưởng bộ môn hầu hết có trình độ TS, là những nhà giáo có uy tín, kinh nghiệm trong chuyên môn và quản lý ngành, chuyên ngành đào tạo. Hiện nay Khoa được tổ chức thành 8 bộ môn: Văn học Việt Nam, Lý luận văn học và văn học nước ngoài, Ngôn ngữ và Phương pháp dạy học Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý tự nhiên và môi trường, Địa lý kinh tế - xã hội và PPDH địa lý, Xã hội học - Công tác xã hội, Việt Nam học - Du lịch. Sinh hoạt chuyên môn học thuật của các bộ môn được coi trọng. Ban Lãnh đạo khoa trong 3 khóa gần đây liên tục được trẻ hóa, được đào tạo cơ bản, toàn diện về chuyên môn, lý luận chính trị và quản lý giáo dục đại học.

Với những thành tựu chủ yếu trên, sau 15 năm xây dựng và phát triển, khoa KHXH đã trở thành một khoa mạnh toàn diện trong trường. Trong 2 năm học 2010-2011 và 2011-2012, Khoa liên tục đạt danh hiệu Tập thể tiên tiến xuất sắc, được Chủ tịch UBND tỉnh tặng Bằng khen.

3. Con đường đi lên phía trước                          

Giáo dục đại học Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội thuận lợi, nhưng cũng không ít thách thức, khó khăn, nhưng với truyền thống gần nửa thế kỷ đào tạo giáo viên THCS, 15 năm đào tạo đại học và sau đại học, chặng đường 5 năm, 10 năm phía trước của khoa KHXH tương đối sáng rõ khi chúng ta đoàn kết thực hiện tốt một số nhiệm vụ chính như sau:

Thứ nhất, giữ vững và nâng cao chất lượng các ngành đào tạo đại học, cao đẳng đã có, tích cực chuẩn bị điều kiện mở thêm các ngành: Đại học du lịch, Đại học Công tác xã hội, Đại học Quản lý tài nguyên - môi trường…, các ngành Cao đẳng nghề: Hướng dẫn du lịch, Công tác xã hội…, tiếp tục giữ vững, nâng cao chất lượng đào tạo 4 chuyên ngành thạc sỹ: Văn học Việt Nam, Ngôn ngữ Việt Nam, Lý luận và PPDH Văn - tiếng Việt, Lịch sử Việt Nam, tích cực chuẩn bị điều kiện mở các chuyên ngành mới như: Lịch sử thế giới, Lý luận văn học, Văn học nước ngoài, Địa lý học và tiến tới mở một số chuyên ngành đào tạo Tiến sỹ. Đào tạo sau đại học là một hướng phát triển chính của khoa những năm tới.

Thứ hai, đẩy mạnh và nâng cao chất lượng các hoạt động NCKH của cán bộ, GV và SV, phấn đấu có những công trình khoa học tầm cỡ quốc gia và nhiều bài báo đăng tạp chí quốc tế.

Thứ ba, thực hiện tốt hơn công tác quy hoạch, phát triển đội ngũ GV đảm bảo yêu cầu về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đồng bộ về cơ cấu, phấn đấu trong những năm tới có GV được phong học hàm GS, PGS.

Thứ tư, tiếp tục đổi mới công tác tổ chức, quản lý đơn vị, đáp ứng yêu cầu phát triển của khoa.

Kỷ niệm 15 năm thành lập khoa KHXH là dịp để mỗi Thầy, Cô giáo và Sinh viên nhìn lại chặng đường đã qua, khẳng định những thành tựu đã đạt được, phát huy những truyền thống tốt đẹp, khắc phục những tồn tại, phấn đấu đưa khoa KHXH trở thành một trung tâm đào tạo, nghiên cứu KHXH&NV lớn của Thanh Hóa và cả nước, tiến tới hội nhập với các trường đại học tiên tiến trong khu vực và thế giới./.

                                          TS. Hoàng Thanh Hải (Nguồn trang đơn vị)